Czernidłak pospolity

Czernidłak pospolity
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	kruchaweczkowate
Rodzaj	Coprinopsis
Gatunek	czernidłak pospolity
	Nazwa systematyczna
	Coprinopsis atramentaria (Bull.) Redhead, Vilgalys & Moncalvo; Taxon 50(1): 226 (2001)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Owocnik starszy, już zaczynający się rozpływać

Czernidłak pospolity (Coprinopsis atramentaria (Bull.) Redhead, Vilgalys & Moncalvo) – rodzaj grzybów z rodziny kruchaweczkowatych (Psathyrellaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Coprinopsis, Psathyrellaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1786 r. Jean Baptiste Bulliard nadając mu nazwę Agaricus atramentarius. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w 2001 r. Redhead, Vilgalys i Moncalvo, przenosząc go do rodzaju Coprinopsis^[1].

Synonimy naukowe:

Agaricus luridus Bolton 1788
Agaricus plicatus Pers. 1797
Agaricus sobolifer Hoffm. 1789
Coprinus atramentarius (Bull.) Fr. 1838
Coprinus atramentarius (Bull.) Fr. 1838 var. atramentarius
Coprinus atramentarius var. crassivelatus Bogart 1979
Coprinus atramentarius var. crassivelatus Bogart 1975
Coprinus atramentarius var. soboliferus (Fr.) Rea 1922
Coprinus luridus (Bolton) Fr. 1838
Coprinus plicatus (Pers.) Gray 1821
Coprinus sobolifer Fr. 1838
Pselliophora atramentaria (Bull.) Fr. 1879^[2].

Nazwę polską nadał mu Franciszek Błoński w 1888 r., wówczas bowiem gatunek ten zaliczany był do rodzaju czernidłak (Coprinus). W polskim piśmiennictwie mykologicznym opisywany był także pod polskimi nazwami jako bedłka czernidło, bedłka psia lub czernidłak pospolity^[3] oraz czernidlak, czerniak, gnojówka, gnojnik, gnojak^[4]. W wyniku badań filogenetycznych w 2001 r. przeniesiony został do rodzaju Coprinopsis, tak więc jego polskie nazwy już nie są spójne z nazwą naukową^[1].

Morfologia

Kapelusz

Wysokość 3–8 cm, u młodych osobników cylindryczny, później dzwonkowaty, na końcu niemal rozpostarty. Jest promieniście żłobiony, na wierzchołku ma nieliczne płatkowate łuski. Kolor popielatoszary lub szarobrązowy, na środku ciemniejszy. U dojrzałego owocnika cały kapelusz razem z blaszkami rozpływa się w czarną ciecz^[5].

Blaszki

Szerokie, gęste, o piłkowanych ostrzach.. W młodym owocniku białe, później różowe, a na koniec czarne i rozpływają się^[5].

Trzon

Wysokość 5–15 cm, cylindryczny, pusty, łatwo odłamujący się od kapelusza. Powierzchnia gładka, biała, pierścienia brak. Podstawa wyraźnie zaostrzona^[5].

Miąższ

Biały, w kapeluszu cienki i kruchy, w trzonie miękki, włóknisty. Smak nieznaczny, zapach przyjemny, ale niewyraźny^[5].

Wysyp zarodników

Czarny. Zarodniki elipsoidalne, gładkie, o rozmiarach 9–10 × 5–6 μm^[6].

Występowanie i siedlisko

Podano występowanie tego gatunku w Ameryce Północnej, Europie, Azji i na Nowej Zelandii^[7]. W Polsce jest bardzo pospolity^[3].

Występuje dość często, w ogrodach, łąkach, lasach i nieużytkach. Owocniki pojawiają się od wiosny do jesieni, zazwyczaj gromadnie u podstawy ściętych pni lub na ziemi^[6].

Znaczenie

Naziemny saprotrof^[3]. Grzyb jadalny, ale także trujący. Jadalne są tylko młode okazy, zanim zaczną czernieć i rozpływać się. Trujący jest natomiast w połączeniu z alkoholem. Co najmniej na dwa dni przed i dwa dni po spożyciu tego grzyba nie należy spożywać alkoholu. W takim przypadku dochodzi do zatrucia organizmu zawartą w grzybie kopryną, która blokuje proces rozkładu alkoholu, doprowadzając tym samym do zatrucia aldehydem octowym. Pierwsze oznaki zatrucia pojawiają się od kilku minut do 1 godz. w postaci zaczerwienienia twarzy i szyi, następnie chory zaczyna odczuwać ciepło i wzrasta tętno^[8].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Index Fungorum [online] [dostęp 2013-09-15] (ang.).
↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).
↑ ^a ^b ^c WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1 .
↑ PatrycjaP. Zawarska PatrycjaP., Atlas grzybów, ponad 200 polskich gatunków, wyd. 2, 2022, s. 39, ISBN 978-83-8222-585-3 .
↑ ^a ^b ^c ^d PavolP. Škubla PavolP., Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1 .
↑ ^a ^b BarbaraB. Gumińska BarbaraB., WładysławW. Wojewoda WładysławW., Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0 .
↑ Występowanie czernidłaka pospolitego na świecie (mapa) [online], Discover Life Maps [dostęp 2015-12-16] .
↑ TillT. R.Lohmeyer TillT., UteU. Kũnkele UteU., Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, ISBN 83-85444-65-3 .

[if-1] Index Fungorum [online] [dostęp 2013-09-15] (ang.).

[sf-2] Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).

[check-3] WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1 .

[zaw-4] PatrycjaP. Zawarska PatrycjaP., Atlas grzybów, ponad 200 polskich gatunków, wyd. 2, 2022, s. 39, ISBN 978-83-8222-585-3 .

[wag-5] PavolP. Škubla PavolP., Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1 .

[gum-6] BarbaraB. Gumińska BarbaraB., WładysławW. Wojewoda WładysławW., Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0 .

[disc-7] Występowanie czernidłaka pospolitego na świecie (mapa) [online], Discover Life Maps [dostęp 2015-12-16] .

[griz-8] TillT. R.Lohmeyer TillT., UteU. Kũnkele UteU., Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, ISBN 83-85444-65-3 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]